Tiểu sử Hoàng Hoa Thám

Hoàng Hoa Thám (1858 (Mậu Ngọ) - 1913 (Quý Sửu), hưởng dương 55 tuổi)

Ông là lãnh tụ cuộc khởi nghĩa Yên Thế, nên được gọi là Đề Thám, có biệt danh là Hùm xám Yên Thế hay Hùm thiêng Yên Thế, tên thật là Trương Văn Thám, thời trẻ có tên là Trương Văn Nghĩa.

Ông quê ở làng Dị Chế, huyện Tiên Lữ, tỉnh Hưng Yên; sau di cư lên Sơn Tây (Hà Tây), rồi đến ở làng Ngọc Cục, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang.

Ông có cha là Trương Văn Thận và mẹ là Lương Thị Minh. Cha mẹ ông đều là những người rất trọng nghĩa khí; cả hai đều gia nhập cuộc khởi nghĩa của Nguyễn Văn Nhàn, Nùng Văn Vân ở Sơn Tây.

Năm 16 tuổi, ông tham gia khởi nghĩa của Đại Trận (1870-1875).

Tháng 3/1884, khi Pháp chiếm Bắc Ninh, ông hưởng ứng phong trào Cần Vương, gia nhập nghĩa binh của Trần Quang Loan, lãnh binh Bắc Ninh.

Năm 1885, ông tham gia khởi nghĩa của Cai Kinh (Hoàng Đình Kinh) ở Lạng Giang (1882-1888).
Năm 1888, sau khi Cai Kinh chết, ông tham gia khởi nghĩa Yên Thế của Đề Nắm (Lương Văn Nắm) và trở thành một Đề lĩnh (tướng lĩnh) có tài, lãnh đạo nghĩa quân Yên Thế, với chiến khu và địa bàn hoạt động gồm Bắc Giang, Thái Nguyên, Hưng Hóa.

Tháng 4/1892, sau khi Đề Nắm bị thủ hạ là Đề Sặt sát hại, Ông trở thành thủ lĩnh tối cao của phong trào Yên Thế và trở thành thủ lĩnh danh tiếng nhất của phong trào nông dân chống Pháp. Ông và nghĩa quân Yên Thế làm cho thực dân Pháp khiếp sợ, điên đảo, bạt vía kinh hoàng.

Từ tháng 4/1892 đến cuối năm 1909, ông lãnh đạo nghĩa quân chống Pháp thu nhiều thắng lợi, buộc Pháp phải 2 lần giảng hòa, nhưng lực lượng nghĩa quân cũng chịu nhiều tổn thất, suy yếu dần.

Đến cuối năm 1909, phong trào coi như đã thất bại về cơ bản, nghĩa quân bị tan rã. Đề Thám phải sống ẩn náu trong núi rừng Yên Thế cùng 2 thuộc hạ thân tín.

Ngày 10-02-1913, Đề Thám cùng 2 thuộc hạ thân tín của ông bị 3 kẻ giả vờ gia nhập nghĩa quân, nhưng làm tay sai cho giặc, giết hại tại một khu rừng cách chợ Gồ gần 2 km, rồi mang đầu 3 ông giao nộp cho Pháp để lĩnh thưởng. Thủ cấp của 3 ông bị Pháp bêu ở cả Nhã Nam, Bắc Ninh để thị uy dân chúng. 
Ngày nay, cứ đến ngày 16 tháng 3 dương lịch mỗi năm, là nhân dân các dân tộc huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang lại tưng bừng mở hội, để dâng hương tưởng nhớ vị anh hùng áo vải Hoàng Hoa Thám.

*******************************